Kritisch denken, helder redeneren, een goed gestructureerd betoog opzetten en schrijven: dat zijn noodzakelijke vaardigheden voor alle studenten in het hoger onderwijs. Hoe leer je dat? Onderzoek doen wordt steeds belangrijker in het hoger onderwijs; onderzoeksvaardigheid is mede nodig om professioneel te werken in de beroepspraktijk. Hoe ontwikkel je de kritische, onderzoekende houding die daarvoor nodig is? De methodiek Kritisch Denken met Rationale is een antwoord op deze vragen.

Aan de ontwikkeling van kritische denkvaardigheden wordt in het hoger onderwijs weinig systematisch aandacht besteed. Als daar dan toch enige aandacht voor is, is het de vraag of dat goed gebeurt; anders dan in het buitenland - bijvoorbeeld de Verenigde Staten of Australië - kent Nederland geen traditie van empirisch onderzoek naar de beste methodiek ter ontwikkeling van kritische denkvaardigheden. Doorgaans gaat men ervan uit dat je als student het vermogen kritisch te denken reeds bezit of in de loop van je studie vanzelf ontwikkelt.  

Wij, docenten in het hoger onderwijs, hebben in de afgelopen jaren een nauwe samenwerkingsrelatie opgebouwd met Tim van Gelder en Fiona Patterson. Aan de University of Melbourne hebben zij met hun onderzoeksgroep, in opdracht van de Australian Research Councel, jarenlang onderzoek heeft gedaan naar het bevorderen van kritische denkvaardigheden. Op basis daarvan hebben zij een methodiek ontworpen om deze vaardigheden te ontwikkelen, met een daarbij behorend programma, Rationale. Deze methodiek scoort goed in vergelijkend onderzoek. 

Het doel van onze samenwerking was om hun methodiek voor het Nederlandse taalgebied beschikbaar te maken. Daartoe hebben wij het vele materiaal, waaruit deze methodiek bestaat, vertaald en geordend en er de naam Kritisch Denken met Rationale aan gegeven. Vervolgens hebben wij dit boek, dat een onderdeel vormt van de methodiek Kritisch Denken met Rationale, samengesteld, ingeleid en van aanvullende informatie voorzien. Tim van Gelder heeft in het kader van deze methodiek de zogenaamde Basisbegrippen van kritisch denken geformuleerd. Deze basisbegrippen vormen de kern van dit boek; ze zijn nodig bij het leren redeneren - een essentieel onderdeel van kritisch denken - en het schrijven van een gestructureerd, overtuigend betoog met behulp van Rationale. 

De methodiek wordt inmiddels wereldwijd in zowel voortgezet als hoger onderwijs gebruikt. 

Timo ter Berg, Sytske Teppema
Mei 2014